Η παραίτηση του Ν. Χρυσόγελου

  

Ν. ΧΡΥΣΟΓΕΛΟΣ: ΤΟ ΑΥΤΟΚΕΦΑΛΟ, Η ΑΜΑΛΙΑ ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ

(από τις εφημερίδες της εποχής)

Η περίοδος Ιουνίου – Ιουλίου 1850 πρέπει να ήταν αρκετά δύσκολη για τον Γραμματέα (=Υπουργό) των «Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Παιδείας» του Βασιλείου της Ελλάδος, κ. Νικόλαο Χρυσόγελο. Τα μεγάλα θέματα των ημερών ήταν η Ανακήρυξη του Αυτοκεφάλου της Εκκλησίας της Ελλάδος» και, όπως προέκυψε ξαφνικά στο τέλος του Ιουλίου, η απουσία του Όθωνα από την Ελλάδα και η άσκηση της Αντιβασιλείας από τη βασίλισσα Αμαλία.

Ικανά αισθήματα ανακούφισης θα πρέπει να ένοιωσε ο υπουργός των εκκλησιαστικών όταν, από την Κωνσταντινούπολη ήρθαν, στις αρχές Ιουλίου, οι ειδήσεις για το τέλος της Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου και τη χορήγηση του Αυτοκεφάλου. 

Όταν στις 16 Ιουλίου, οι Αποστολίδης και Δεληγιάννης, επιστρέφουν από την Πόλη με τα επίσημα έγγραφα, στο λιμάνι του Πειραιά τους περιμένουν τρεις υπουργοί! Ένας είναι ο Ν. Χρυσόγελος. Ας δούμε πως περιγράφουν οι εφημερίδες τη συνάντηση.

Η εφημερίδα «ΕΒΔΟΜΑΣ» (φ. 10, 25 Ιουλίου) γράφει: «Μόλις την 16 του τρέχοντος κατέπλευσε το Γαλλικόν ατμοκίνητον εις Πειραιά, και αμέσως τρεις των Κ.Κ. υπουργών κατέβησαν εκεί και … ήκουσαν αναγνωσθέντα και τον Ιερόν Τόμον και όλα τα λοιπά έγγραφα της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, καθώς και τας δοθείσας επ’  αυτών εξηγήσεις. Μετά την μακράν ταύτην συνέντευξιν οι μεν δύο υπουργοί ο των εσωτερικών και των Εκκλησιαστικών εξήλθον περιχαρείς και ευχαριστημένοι, μόνος δε ο Κ. Λόντος εκεί μεν εσίγα, επανελθών δε εις Αθήνας ήρχισε κατά την συνήθειάν του να λέγη άρρητα ρήματα». 

Η δε εφημερίδα «ΑΙΩΝ»(φ.1082, 19 Ιουλίου) μετά την περιγραφή της ίδιας συνάντησης σημειώνει μόνο την αντίδραση του Ν. Χρυσόγελου: «Κατά την ανάγνωσιν  του Ιερού Τόμου ο κ. Χρυσόγελος, Υπουργός επί των Εκκλησιαστικών και της Παιδείας, συγκινηθείς εδάκρυσεν».

Τις αμέσως επόμενες μέρες, και πριν ολοκληρωθεί η επίσημη διαδικασία αποδοχής και ανακοίνωσης προς το λαό του Συνοδικού Τόμου, προέκυψε το θέμα της Αντιβασιλείας από τη Βασίλισσα Αμαλία. Οι Αν . Λόντος και Νικ. Χρυσόγελος θεώρησαν ότι η ανάθεση της Αντιβασιλείας στην Αμαλία προσέκρουε σε άρθρα του συντάγματος και αρνήθηκαν να υπογράψουν, ως αντισυνταγματικό, το σχετικό νομοσχέδιο, υποβάλλοντας ταυτόχρονα τις παραιτήσεις τους.

Ας δούμε πως περιγράφεται το γεγονός στον τύπο των ημερών εκείνων.

«ΑΙΩΝ», φύλλο 1082, 19 Ιουλίου 1850. – Η στάση των δύο χαρακτηρίζεται «πατριωτική και γενναία», βάζει όμως σε «δοκιμασίαν δεινήν την Ελλάδα».

«Σπουδαίον εγεννήθη συμβεβηκός από της 20 Ιουλίου. Συγκαλεσθέντες οι Υπουργοί εις συμβούλιον εν τοις Ανακτόροις, διεφώνησαν επί τινος προβληθέντος ζητήματος δύω προς τρεις, ήτοι οι Κύριοι Λόντος και Χρυσόγελος κατά των Κυρίων Κριεζή, Νοταρά και Σταΐκου, και διεσχίσθησαν εντελώς εις το επομένως επί του αυτού ζητήματος συγκροτηθέν εσπερινόν συμβούλιον εν τη οικία του Πρωθυπουργού. Την επιούσαν, 21 Ιουλίου και ώραν 7 π. μ. οι Κύριοι Λόντος και Χρυσόγελος απεύθυναν εγγράφως τας παραιτήσεις των…

Μετά πολλάς τέλος πάντων υποθέσεις εγνωρίσθη η αληθής αιτία ήτις την τρομερωτέραν έκαμεν εντύπωσιν. Αύτη τιμά τους Κυρίους Λόντον και Χρυσόγελον, εμβάλλει όμως εις δοκιμασίαν δεινήν την Ελλάδα και το πολίτευμά της...

Το ανωτέρω διασχίσαν τους Υπουργούς και προκαλέσαν την πατριωτικήν και γενναίαν παραίτησιν των Κυρίων Χρυσογέλου και Λόντου ζήτημα ήτο το περί Αντιβασιλείας της Βασιλίσσης Αμαλίας υποβληθέν… νομοσχέδιον…

Ο Κύριος Λόντος και Χρυσόγελος εθεώρησαν αυτό ως αντιβαίνον εις το Σύνταγμα, και παρρησία είπον, ότι δεν δύνανται ούτε να υπογράψωσιν, ούτε να υποστηρίξωσι τούτο. Ελθόντες ακολούθως εις λόγους ψυχρούς μετά του Κ. Κριεζή, εκήρυξαν εαυτούς τιμίους, ώστε να μη παραδεχθώσι τοιούτον νομοσχέδιον…»

«ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ», 22 Ιουλίου 1850. – Η εφημερίδα επαινεί με έμφαση τους δύο παραιτηθέντες.

 «Οι υπουργοί συνεβούλευσαν τον βασιλέα να αποδημήση, του ταμείου όντος κενού, του εκκλησιαστικού ζητήματος εκκρεμούς, των εκλογών επικειμένων, της αναρχίας επικρατούσης…Τον συνεβούλευσαν σε προσέτι ν’  αναγορεύση εναντίον των όρων του συντάγματος αντιβασιλέα την βασίλισσαν, ένεκα δε τούτου δύο των υπουργών παρητήθησαν…»

Ας επαινέσωμεν κατά πρώτον τον Λόντον και τον Χρυσόγελον, εις τας καρδίας των οποίων δεν απεσβέσθη ολοτελώς του πατριωτισμού το αίσθημα, και ας είπωμεν, «εύγε Λόντε, εύγε Χρυσόγελε. Αφέωνται υμίν αι παρελθούσαι υμών αμαρτίαι».

«ΕΒΔΟΜΑΣ», 25 Ιουλίου. – Αναφέρονται τα γεγονότα χωρίς να χαρακτηρίζεται η στάση των δύο παραιτηθέντων

«Ενώ δε το εκκλησιαστικόν ζήτημα συνεκίνει εισέτι τους πάντας…ο Βασιλεύς συγκαλέσας το Υπουργικόν Συμβούλιον το εσπέρας της 19 Ιουλίου εγνωστοποίησε προς αυτό… ότι επιθυμεί κατά το διάστημα της απουσίας του ν’  αναθέση την αντιβασιλείαν εις την πολυπόθητον σύζυγόν του και Σεπτήν ημών Βασίλισσαν Αμαλίαν.

Οι υπουργοί Κ.Κ. Λόντος και Χρυσόγελως εναντιώθηκαν εις την ιδέαν της αντιβασιλείας. Την επιούσαν συνελθόντες οι υπουργοί συνεσκέφθησαν και πάλιν επί του ζητήματος, και ο μεν Κ. Λόντος ανεχώρησεν αρνούμενος, ο δε Κ. Χρυσόγελως δια να σκεφθή.

Την πρωίαν της 21 Ιουλίου οι δύω ανωτέρω υπουργοί διεύθυνον προς την Α.Μ. τας παραιτήσεις των από τα διπλά υπουργεία με τα οποία ήσαν επιφορτισμένοι. Ο Βασιλεύς τας παρεδέχθη, και επιφόρτισε τον Κ. επί των εσωτερικών υπουργόν να παρουσιάση εις την Βουλήν το νομοσχέδιον…»

«ΑΙΟΛΟΣ» 29 Ιουλίου (φ. 312) – Κυκλαδική εφημερίδα με έδρα τη Σύρο. Κατηγορεί τους δύο παραιτηθέντες για εσφαλμένη κατανόηση του Συντάγματος.

 «Αυθημερόν παραδέχθη (=η βουλή) το παρά του υπουργείου εισαχθέν νομοσχέδιον, δι’ ού η Βασίλισσα θέλει αντιπροσωπεύει τον Βασιλέα, αναχωρούντα εις Γερμανίας, καθόλον το διάστημα  της απουσίας του.

Οι Υπουργοί Κ. Λόντος και Χρυσόγελος παρητήθησαν διότι εθεώρουν αντισυνταγματικόν το παρά των συναδέλφων των εισαχθέν νομοσχέδιον – κακώς εννόησαν οι Κύριοι ούτοι το σύνταγμα».

Έτσι, ο Νικόλαος Χρυσόγελος ολοκληρώνει και το δεύτερο κύκλο της κυβερνητικής του θητείας και, «κηρύξας εαυτόν τίμιον», αποσύρεται οριστικά από τον ελληνικό πολιτικό στίβο. Άλλωστε, η Σίφνος τον περιμένει!

Α.Μ.Γ.

Σημείωση: Τα αποσπάσματα των εφημερίδων αντιγράφτηκαν από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων